Μεγαλώσαμε και ξεφύγαμε από τις κατηγορίες τριγώνου. Σε αυτές, είχαμε μάθει να διαβάζουμε έναν οδηγό που μας ερχόταν μαζί με τα πανιά, να στήνουμε το κατάρτι μας όπως μας λέει, και, αν το κάναμε καλά, να είμαστε βέβαιοι ότι είχαμε ένα… στάνταρ γκάζι. Φυσικά με αυτό, ειδικά σε κατηγορίες με υψηλό συναγωνισμό, δύσκολα θα βρισκόμαστε στο top 10% του στόλου. Αν κανείς μιλήσει με τους αθλητές που έχουν καταφέρει να βρίσκονται εκεί, θα σου πουν για πολλές ώρες προπόνηση, πολλές ώρες έρευνα μαζί με τον ιστιοράπτη τους, αποκλίσεις μεγάλες από τους επίσημους οδηγούς, ρυθμίσεις για το δικό τους στυλ ταξιδέματος και πολλά άλλα. Ακόμα και για πανιά κομμένα από τόπι υφάσματος που είχαν φυλαγμένο στο γκαράζ τους, για… ειδικές περιπτώσεις, με ελάχιστα σφάλματα.
Όμως τώρα έχουμε μπλέξει με ένα σκάφος ανοικτής θαλάσσης χωρίς κανένα οδηγό, και πρέπει κάπως να στήσουμε το κατάρτι μας. Ένα κατάρτι που έχει άπειρους βαθμούς ελευθερίας στο στήσιμό του. Πως λοιπόν ξεκινάμε ώστε να μην πέσουμε στο χάος;
Μια πρώτη κίνηση ματ, είναι να γίνουμε φίλοι με τον ιστιοράπτη μας. Είναι βασικό να καταλάβουμε ότι το στήσιμο και το σχήμα που θα δώσουμε στο κατάρτι μας, βασικά το δίνουμε για να συνεργάζεται αρμονικά με τα πανιά μας. Πιθανότατα με ρυθμίσεις του καταρτιού να μην μπορούμε να καταφέρουμε το ιδανικό αποτέλεσμα και έτσι να πρέπει το πανί μας να γυρίσει για μια μετασκευή στο ιστιοραφείο. Ταυτόχρονα, θέλει αρκετό ψάξιμο μαζί του, αναφορικά με το πιστοποιητικό που θα βγάλουμε για τους αγώνες, αν φυσικά έχουμε την πρόθεση να συμμετέχουμε σε αγώνες. Αν έχουμε πανιά ήδη για το σκάφος μας ξεκινάμε με αυτά που έχουμε το ψάξιμο. Αν δεν έχουμε, και έχουμε ένα αρκετά εμπορικό σκάφος στα χέρια μας, ίσως είναι καλό να παραγγείλουμε πανιά από κάποιο ιστιοραφείο με διεθνή παρουσία που θα έχει φτιάξει πολλά πανιά για ίδια σκάφη ανά τον κόσμο και θα έχει έτοιμα, «ψαγμένα» σχέδια. Έτσι θα έχουμε βγάλει από μέσα μας την αμφιβολία για τα πανιά και θα επικεντρώσουμε το «ψάξιμό» μας στο κατάρτι. Φυσικά και ένα τοπικό, μικρό ιστιοραφείο με διάθεση και κέφι, θα μας φέρει το ίδιο αποτέλεσμα.
Αν είμαστε τυχεροί και έχουμε το κατάρτι εκτός του σκάφους, είναι μια πολύ καλή ευκαιρία για εξονυχιστικό έλεγχο. Σε όλα! Αν όχι, πριν από όλα και πάνω από όλα, κάνουμε την βόλτα μας, να εντοπίσουμε οτιδήποτε μπορεί να μας φέρει άσχημες εκπλήξεις… Βασικό επίσης είναι να λιπάνουμε ότι μπορούμε και να ψάξουμε για σημάδια διάβρωσης σε αλουμινένια κατάρτια και για ζημιές από τον ήλιο σε carbon κατάρτια.
Μια πρώτη απόφαση που πρέπει να πάρουμε είναι η θέση της σκάτζας. Αυτό πρακτικά θα μας ρυθμίσει το rake του καταρτιού. Την απόσταση της κορυφής από την πρύμνη. Το μήκος του προτόνου, όταν αυτός τεντώσει, και αυτό θα μας καθορίσει το rake. Κατάρτι που είναι πολύ προς τα πίσω, θα μας δημιουργεί έντονο τιμόνι και ορτσάρισμα. Πολύ μπροστά και θα έχουμε άσχημα ουδέτερο τιμόνι και ίσως τάση για πόδισμα. Κανόνας: Να έχουμε ουδέτερη αίσθηση στο τιμόνι στα 10 μίλια αέρα.
Ένα δεύτερο βήμα που πρέπει να κάνουμε, είναι να είμαστε σίγουροι ότι το κατάρτι είναι ίσιο και κάθετα τοποθετημένο στο σκάφος. Αν δεν έχουμε μετροταινία, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα μαντάρι και να δούμε αριστερά και δεξιά ότι είμαστε στα ίδια. Επειδή με το χέρι δεν είμαστε πάντα σίγουροι ότι θα βάλουμε την ίδια τάση δεξιά και αριστερά, μια ιδέα είναι να έχουμε στην άκρη του μανταριού δεμένο ένα ίδιο βάρος. Για παράδειγμα έναν κουβά με νερό και να σημειώνουμε με μολύβι δεξιά και αριστερά στα freeboards του σκάφους το που φτάνουμε. Καλό είναι να μη φυσάει φυσικά… Αφού έρθουμε στα ίδια, βλέπουμε μέσα από το λούκι της μαΐστρας και φτιάχνουμε το κατάρτι να είναι ίσιο.
Έχει έρθει η ώρα να βάλουμε εντάσεις. Γενικός κανόνας είναι ότι μια πολύ σφιγμένη αρματωσιά είναι για προπονημένες ομάδες και δεν συγχωρεί λάθη. Αντίθετα η λίγη ένταση συγχωρεί λάθη. Προσοχή μην το παρακάνουμε: Οι εντατήρες πρέπει να έχουν αρκετές βόλτες βιδωμένες… Επίσης, η ένταση στα ξάρτια «συμπιέζει» το κατάρτι και δημιουργεί προ-λύγισμα (pre-bend). Ταυτόχρονα τεντώνει και τον πρότονο. Η ένταση στα μαγκιώρα, μας επιτρέπει να ελέγχουμε το pre-bend και φυσικά την καμπύλη του καταρτιού δεξιά αριστερά όταν αυτό πάρει εντάσεις. Καλή πρακτική είναι αυτά να τα ρυθμίζουμε κάνοντας ιστιοπλοΐα. Ρυθμίζουμε το σταβέντο, κάνουμε τακ και βλέπουμε αν έχει πλέον το κατάρτι το σχήμα που θέλουμε. Λιγότερο pre-bend, σημαίνει πιο γεμάτο πανί ενώ περισσότερο pre-bend σημαίνει πιο flat πανί. Με σωστά ρυθμισμένη τζένοα, αν έχουμε πολύ «παίξιμο» του πανιού κοντά στο κατάρτι, μάλλον πρέπει να ψάξουμε αν έχουμε αρκετό pre-bend. (Αν είμαστε φυσικά σίγουροι ότι το πανί μας είναι σωστά κομμένο)
Κάτι τελευταίο που πρέπει να ξέρουμε είναι ότι γενικά θέλουμε το κατάρτι ίσιο δεξιά-αριστερά όταν ταξιδεύουμε. Αν θέλουμε να είμαστε πιο σωστοί, θα λέγαμε ότι στον πολύ λίγο αέρα θα θέλαμε την κορυφή να σοφρανίζει, στο μέτριο θα το θέλαμε απόλυτα ίσιο και στον πολύ αέρα, θα θέλαμε η κορυφή να σταβεντώνει.
Σε συνθήκες κρουαζιέρας, ίσως έχουμε λιγότερες απαιτήσεις. Αν θέλουμε να τρέξουμε αγώνες όμως, τα παραπάνω είναι μόνο η αρχή. Πρέπει να μάθουμε το σκάφος μας και το στήσιμο που πρέπει να έχουμε για κάθε διαφορετική συνθήκη. Ένα τετράδιο με σημειώσεις από τις προπονήσεις είναι απαραίτητο, όπως απαραίτητες είναι και οι προπονήσεις μαζί με τον ιστιοράπτη μας.
