Από τα πλέον παραδοσιακά αθλήματα στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων είναι η ιστιοπλοΐα. Ένα άθλημα που με τις ιδιαιτερότητές του, αλλά και το θέαμα που προσφέρει, πάντα μαγνήτιζε τους θεατές. Μάλιστα, πιο παλιά που λόγω περιορισμών στη τεχνολογία, δεν υπήρχε εύκολη πρόσβαση στην παρακολούθηση αγώνων στο πέλαγος, ο θεατής, σαν τον ματάκια,  εθιζόταν ακόμα περισσότερο στη παρακολούθηση του αθλήματος. Η τεχνολογία προχώρησε και έτσι άλλαξαν και οι απαιτήσεις των διοργανωτών.

Ο διοργανωτής, η International Olympic Committee, ξεκίνησε να ζητάει, και οι εκάστοτε παγκόσμιες ομοσπονδίες να συμμορφώνονται. Να προσφέρει θέαμα, να είναι ενεργό από τόσα έθνη και πάνω, να υπάρχει ισότητα στα δυο φύλα και πολλά άλλα. Το να είναι «αντιπροσωπευτικό» του αθλήματος, το έχει αφήσει στις ομοσπονδίες να το… προσέξουν.

Ο τρόπος που η ISAF, έχει μέχρι τώρα αντιμετωπίσει τις διάφορες «προκλήσεις» που η IOC κατά διαστήματα της έχει παρουσιάσει θυμίζει video game που πηδάς τα εμπόδια, απλά για να περάσεις πίστα. Στον σχεδιασμό που γίνεται συνήθως μετά το πέρας των αγώνων, μέλημα των υπευθύνων είναι βασικά να πάρουν αποφάσεις που θα κάνουν το άθλημα αρεστό στην IOC έτσι ώστε να έχει παρουσία ξανά σε 4 χρόνια στους επόμενους αγώνες. Σε μια εποχή λοιπόν που μέχρι και το BMX έχει γίνει ολυμπιακό άθλημα, η ιστιοπλοΐα, χάνει μετάλλια από Ολυμπιάδα σε Ολυμπιάδα. Ενδεικτικό ίσως της μειούμενης ενασχόλησης με τις ολυμπιακές κατηγορίες αφού το ότι το άθλημα γίνεται ελκυστικό για την IOC δεν σημαίνει απαραίτητα ότι γίνεται εξίσου ελκυστικό για τους ιστιοπλόους.

Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβει κανείς ότι η ολυμπιακή ιστιοπλοΐα δεν είναι το τέλος του κόσμου. Μάλιστα, αντίθετα με το τι κάνουμε στην Ελλάδα που καλλιεργούμε μόνο ολυμπιακές κατηγορίες και βάζουμε τα παιδιά μας να ασχολούνται αποκλειστικά και μόνο με ότι είναι «ολυμπιακό», υπάρχει πολύ ιστιοπλοΐα εκεί έξω, που είναι πολλές φορές πιο διασκεδαστική από τις ολυμπιακές κατηγορίες. Ιστιοπλοΐα που χωρίς να είναι ολυμπιακή, ευχαριστιέσαι υψηλό επίπεδο συναγωνισμού, μπορείς να την κάνεις με μικρότερο κόστος, με ότι σωματότυπο και αν έχεις, με την παρέα σου και όχι με όποιον ταιριάζουν τα κιλά σας, χωρίς την υποχρέωση για να έχεις άτομο του άλλου φίλου σαν πλήρωμα μαζί σου. Ιστιοπλοΐα που τελικά γουστάρεις να κάνεις και που δημιουργεί μεγαλύτερη ενασχόληση και ανάπτυξη στο άθλημα. Στη χώρα μας, με ένα μαγικό τρόπο θέλουμε όλοι να γίνουμε ολυμπιονίκες και όλος ο μηχανισμός έχει στηθεί προς αυτή τη κατεύθυνση. Μόνο όμως λέμε! Τίποτε άλλο δεν συμβαίνει. Επενδύουμε σαν τρελοί στις -κακά τα ψέματα- πολύ «κακές» οικονομοτεχνικά ολυμπιακές κατηγορίες και όταν αυτές σταματήσουν να είναι ολυμπιακές, τα σκάφη γίνονται γλάστρες και το μόνο που μένει από αυτές τις κατηγορίες είναι ιστορίες στην καφετέρια.

Όταν γίνονται οι κρίσεις κάθε φορά για το ποιες κατηγορίες θα είναι ολυμπιακές, πάντα ακούμε για ισχυρά lobby κατηγοριών, πιέσεις από διαφόρους επιχειρηματίες που θέλουν συγκεκριμένα σκάφη να γίνουν ολυμπιακά ώστε να πουλήσουν σκάφη και υλικά και πολλά άλλα. Έχουν δεν έχουν δίκιο αυτές οι φωνές, η πραγματικότητα είναι απλή και είναι γύρω μας: κάτι λάθος γίνεται στο επίπεδο του χειρισμού της κορυφής του αθλήματος. Και όταν κάτι λάθος γίνεται εκεί, συμπαρασύρει και την ουρά. Μικρότερη ενασχόληση, το άθλημα εκτός των Παραολυμπιακών, λιγότερα μετάλλια και πολλά άλλα. Το βασικότερο ίσως είναι ότι τελικά αυτό που βλέπουμε ή ζούμε οι ιστιοπλόοι στους ολυμπιακούς δεν νιώθουμε ότι εκφράζει το άθλημά μας. Την ναυτοσύνη. Όλα γίνονται γρήγορα, με χρώματα και θεαματικά στιγμιότυπα αλλά τελικά δεν παρακινούν τον ιστιοπλόο να μπει και να κάνει αυτό το πράγμα. Το κάνουν λίγοι, είτε το γουστάρουν είτε όχι και όχι πάντα με αγνά κίνητρα. Ορισμένους μάλιστα ακόμα και το εντυπωσιακό θέαμα που προσπαθεί η ISAF στήσει τους αφήνει αδιάφορους. Κάτι γίνεται λοιπόν λάθος. Πολύ λάθος.

Ας δούμε σύντομα τις κατηγορίες στο Ρίο, ξεκινώντας από τις Παραολυμπιακές που θα κάνουμε καιρό να τις ξαναδούμε.

SKUD: Φουτουριστικό και πολύχρωμο για να προσελκύει το βλέμμα. Δεν υπήρχε πριν λίγο καιρό πουθενά και στήθηκε από το μηδέν για να καλύψει την IPC στο αίτημά της για πιο «τηλεοπτικό» άθλημα και μεγαλύτερη γυναικεία συμμετοχή. Είχε κανονισμό να υπάρχει στο σκάφος ένας «βαριά» ανάπηρος και μια γυναίκα. Πόσα έθνη θα μπορούσαν να καλύψουν τα κριτήρια αυτά σε έναν κόσμο που με τα βίας υποστηρίζει τον αθλητισμό με αναπηρίες; Πάντα τα πολλά καρπούζια κάτω από τη μια μασχάλη έχουν ένα χαρακτηριστικό: Αποτυχία.

2.4: Λόγο μικρού κόστους (κτήσης, μεταφοράς, υλικών) η πιο διαδεδομένη κατηγορία. Και η πιο άδικη. Σε οποιοδήποτε άλλο άθλημα θα είχε σπάσει σε πολλαπλά μετάλλια ανάλογα με την αναπηρία του καθενός. Εδώ όμως όχι. Ακούγονται οι φωνές ορισμένων που λένε ότι το έχουμε για να δείχνουμε ότι «στο νερό είμαστε ίσοι»! Ναι… Δεν είσαστε. Απλά το άθλημα πάει πίσω γιατί ένας τετραπληγικός θα φάει τόσο ξύλο από έναν ακρωτηριασμό στο πόδι όταν έχει αέρα που θα κόψει την ιστιοπλοΐα μόλις γυρίσει στη στεριά. Παράλληλα, οι 6 πρώτοι στη κατηγορία είναι για πάνω από 10 χρόνια οι ίδιοι. Κανένας άλλος δεν βρίσκεται; Γιατί; Δεν αναρωτιέται κανείς; Αν δεν γίνουν αλλαγές στη κατηγορία, δεν θα λειτουργήσει το 2.4 σαν καταλύτης για να μπει ξανά η ιστιοπλοΐα στους Παραολυμπιακούς.

Sonar: Από τις πιο δίκαιες κατηγορίες και από αυτές που μπορούν να φιλοξενήσουν σωστά κάθε τύπο αναπηρίας. Σκάφη αρκετά στον «Αγγλοσαξονικό» κόσμο αλλά ελάχιστα εκτός. Αν και το κόστος επιμερίζεται σε 3 αθλητές, η μεταφορά του σκάφους από αγώνα σε αγώνα είναι ακριβό άθλημα ακόμα και για τις πιο οικονομικά εύρωστες ομάδες. Πρακτικά εκεί που ήθελες ένα container για το SKUD, τα 2.4 σου και τα φουσκωτά σου, ήθελες άλλο ένα μόνο για το Sonar. Από την άλλη και με ένα παλιό σκάφος, είσαι απόλυτα ανταγωνιστικός. Δείχνει όμως να μην είναι από τις κατηγορίες που «αρέσουν» γιατί λίγα έθνη τελικά μπόρεσαν να την καλλιεργήσουν. Όπως όλα δείχνουν, το χαιρετάμε.

RS:X: Παραδοσιακά υπάρχει το windsurfing στο πρόγραμμα των ΟΑ. Πέρα από την παράδοση, είναι μια μορφή ιστιοπλοΐας, πολύ διαδεδομένη, με ειδικό κοινό, με μικρό κόστος και πρέπει να εκπροσωπείται. Πρόσφατα «απειλήθηκε» από το Kite το οποίο είναι ένα boardsport με ιστιοπλοϊκά χαρακτηριστικά που προσπάθησε να χρησιμοποιήσει την ιστιοπλοΐα για να αποκτήσει το μετάλλιο του και αυτό στους ΟΑ. Τώρα που μπήκε μετάλλιο για Surfing, ίσως να μην ασχοληθούν ξανά οι υπεύθυνοι του Kite με την ιστιοπλοΐα και τα μετάλλιά της. Η IOC το αγαπάει γιατί είναι θεαματικό και έχει ίσο αριθμό γυναικών και αντρών. Το ποια σανίδα επιλέγεται κάθε φορά μικρή διαφορά κάνει. Άλλωστε μια σανίδα δεν κοστίζει πολλά. Η αλλαγή παγκοσμίως τζιράρει μεν αλλά δεν είναι άξια λόγου. Κάποιο windsurfing λοιπόν μάλλον θα πρέπει να συνεχίσει να υπάρχει.

Laser: Μια ακόμα κατηγορία που «αγαπάνε» όλοι. Έχει γυναίκες, έχει άφθονα σκάφη σε όλο τον κόσμο και μεγάλη ενασχόληση. Επίσης, «βγάζει πλάνα» στενού συναγωνισμού μέσα σε μεγάλους στόλους. Από την άλλη, είναι ίσως η λιγότερο «τεχνική» κατηγορία. Αν ήθελες να δείξεις στον φίλο σου τι είναι η ιστιοπλοΐα, δεν θα έδειχνες το laser. Θα το έδειχνες όταν η κουβέντα πάει στο πόσο δύναμη και τεχνική χρειάζεται το άθλημα αλλά σίγουρα όχι όταν κανείς πρέπει να μιλήσει για τριμάρισμα, κούρδισμα καταρτιού και πολλά άλλα, αναπόσπαστα κομμάτια αυτού που λέμε ιστιοπλοΐα. Έχουν βγει και καλοί ιστιοπλόοι από τη κατηγορία κατά καιρούς. Όχι γιατί το laser τους έκανε ολοκληρωμένους αλλά γιατί το να διακριθείς σε τόσο μεγάλους στόλους, ε… δεν είναι και απλό. Θα είναι έκπληξη αν το ακουμπήσει κάποιος ποτέ…

Finn: Σίγουρα πιο… «ιστιοπλοΐα» από το laser. Δύσκολη και πιο θεαματική κατηγορία που φιλοξενεί μόνο άντρες. Και μάλιστα μόνο μεγαλόσωμους. Και είναι η μοναδική που ένας μεγαλόσωμος μπορεί πλέον να κάνει ολυμπιακή ιστιοπλοΐα. Έχει «επιβιώσει» σε πάρα πολλές Ολυμπιάδες και δεν έχει «αφεθεί». Έχει κάνει αξιοπρεπή lifting και συνεχίζει να είναι μοντέρνα και ζωντανή σαν κατηγορία. Είναι όμως πανάκριβη… Και στα μάτια κάποιων που ορισμένα πράγματα είναι απλά νούμερα, όταν δουν το σημαντικά μικρότερο κόστος του laser, άντε να εξηγήσεις ότι δεν είσαι ελέφαντας… Μαζί με το laser και το 470 είναι από τα λιγοστά ναυτικά σκάφη που τις μέρες με αέρα έβγαιναν στον ωκεανό.

470: Απλά ιστιοπλοΐα. Όπως πρέπει να είναι. Με άντρες και γυναίκες για να γουστάρει και η IOC. Όμως ακριβό. Όχι γιατί έχει απαραίτητα ακριβά υλικά αλλά γιατί χρειάζεσαι πολύ συχνά νέο σκάφος για να συνεχίσεις να είσαι ανταγωνιστικός. Με ένα Soling ή ένα Star, μπορούσες να βγάλεις 2 Ολυμπιάδες και να δίνεις πόνο όποτε έτρεχες σωστά. Με το 470 δύσκολα. Μια κατηγορία που συμπαρασύρει και ανάπτυξη στο 420 παγκοσμίως πουλώντας σανό ότι αν γίνεις καλός εκεί θα πας καλά και στο 470. Μετά πας στο 470 και ξυπνάς από το όνειρο που ζούσες γιατί καταλαβαίνεις ότι εκεί χρειάζεται πολύ περισσότερη μαγκιά… Αν δεις τα πληρώματα του 470 θα καταλάβεις ότι δεν είναι για κάθε σωματότυπο το άθλημα. Προβληματίζεσαι…

49er: Μοντέρνο, γρήγορο, φιλοξενεί και τα 2 φύλα και δημιουργεί θέαμα. Ο εκπρόσωπος της skiff ιστιοπλοΐας μάλλον έχει έρθει για να μείνει. Τι και αν δεν είναι ναυτικό σκάφος και δεν μπορεί να ταξιδεύει με άσχημο καιρό; Τι και αν τακτική και τριμάρισμα μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα; Δεν έχει σημασία. Πιάνονται οι στόχοι… Μπορεί να μην είναι κάτι που αντιπροσωπεύει στο ακέραιο το άθλημα, αλλά είναι άξιος εκπρόσωπος μιας «γεύσης» του. Δεν το λες και οικονομικό αλλά μπρός στα κάλλη… Δεν προδιαθέτει κανένα ιστιοπλόο παλιάς κοπής να ασχοληθεί αλλά στην ηλικία 5-8 που εντυπωσιάζονται τα παιδιά, μάλλον τα κερδίζει.

Nacra 17: Ξανά μια περίπτωση που έχουμε πολλά καρπούζια κάτω από τη μασχάλη μας. Μας έκοψαν ένα μετάλλιο μετά το 2008 και έπρεπε να έχουμε και catamaran –γιατί πρέπει να εκπροσωπείται και αυτή η «γεύση» του αθλήματος-, και foiling, και μικτό πλήρωμα για να τηρούμε την υπόσχεση για ίσους άντρες και γυναίκες, και θεαματικό/γρήγορο σκάφος. Σκάφος που, για τα λεφτά του, δεν ταξίδεψε ποτέ με άσχημο καιρό στο Ρίο στον ωκεανό. Κατηγορία ότι πρέπει για τους φωτογράφους που όμως τον ιστιοπλόο ίσως να μην τον τρελαίνει. Ασχολούμαστε για όσο είναι ολυμπιακό. Μετά;;

Μετά λοιπόν, αν και η αρχική θέση της ISAF ήταν ότι για το Τόκυο συνεχίζουν οι ίδιες κατηγορίες ώστε να κρατηθεί το κόστος χαμηλά, υπάρχουν πολλές φωνές που ζητάνε να ανοίξει ξανά η κουβέντα. Αυτές οι φωνές ισχυρίζονται ότι υπάρχουν πράγματα που δεν πάνε καλά με το άθλημα και ότι δεν υπάρχει ανάπτυξη. Παράλληλα ότι δεν εκπροσωπείται επαρκώς στο πρόγραμμα των ΟΑ σαν άθλημα. Είναι βέβαιο λοιπόν ότι θα υπάρξει εκ νέου κουβέντα και μακάρι αυτή να είναι επιτέλους εποικοδομητική. Να φέρει σαν αποτέλεσμα αφενός το να ικανοποιηθούν οι στόχοι του διοργανωτή IOC αλλά να προφυλάξει το άθλημα από το να χάσει τη ψυχή του. Τι λοιπόν πρέπει να συζητηθεί;

• Η ψύχωση της IOC για ισότητα στις συμμετοχές των δυο φύλων. Υπάρχει ήδη ανισότητα και το Finn που μεγαλώνει ακόμα περισσότερο την ανισότητα στη συμμετοχή. Με δεδομένο το συνολικό αριθμό των αθλητών, αυτό όλο σημαίνει μικρότερη συμμετοχή αντρών στο Τόκυο. Είναι αυτό αντιπροσωπευτικό για το άθλημα και την ενασχόληση με αυτό ή προσπαθούμε με το στανιό να δείξουμε κάτι στον έξω κόσμο που δεν ισχύει; Πόσο μπροστά πάει το άθλημα αυτή η εμμονή; Σε όποιον αρέσει το άθλημα, ας ασχοληθεί και ας πάει να τρέξει στους Ολυμπιακούς. Σε κατηγορία που είναι για αυτόν! Γυναικεία αν είναι γυναίκα. Όμως, αν παγκοσμίως η ενασχόληση των αντρών είναι πχ διπλάσια από αυτή των γυναικών, γιατί να είναι διπλάσια πιο δύσκολο για τους άντρες να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους και να συμμετέχουν στους Ολυμπιακούς αγώνες;
• Ευρεία συμμετοχή. Η ιστιοπλοΐα δεν είναι πλέον Παραολυμπιακό άθλημα λόγω αυτού. Windsurfing και laser κάνουν σε πολλές χώρες. Σε κάθε παραλία. Αυτά λοιπόν τα δύο αρκούν για να είναι η ιστιοπλοΐα στους ολυμπιακούς. Με τα άλλα όμως τι γίνεται; Η ευρεία συμμετοχή χτίζεται με οικονομικό εξοπλισμό ή με υποδομές; Γιατί να μην υπάρχουν δεδομένοι στόλοι από συγκεκριμένα σκάφη σε κάποια μέρη στον κόσμο ώστε και οικονομικά ασθενέστερα έθνη να μπορούν να προπονούνται και να συμμετέχουν σε πρωταθλήματα; Να μην χρειάζεται να επενδύσεις σε εξοπλισμό που μόλις σταματήσει να είναι ολυμπιακός θα τον πετάξεις και παράλληλα για την τετραετία τα logistics σου να είναι μηδενικά…
• One–design. Τα όποια «κενά» δημιουργούν γκρίνιες και κακό προηγούμενο. Η γκρίνια δεν αρέσει στην IOC. Οι καταμετρήσεις πρέπει να είναι τέτοιες που να εξασφαλίζουν ότι δεν υπάρχουν διαφορές που να επηρεάζουν το αποτέλεσμα. Και ακόμα και στις «πολύ» one design, είναι κοινό μυστικό ότι διαφορές υπάρχουν…
• Αγωνιστικό πρόγραμμα.
  1. Για τον άσχετο –που βασικά αυτός αποτελεί το 95% των θεατών του αθλήματος στους ΟΑ- είμαστε κάποιες βαρκούλες λίγο διαφορετικές μεταξύ τους, που κάνουν το ίδιο πράγμα, πολλές φορές μέσα σε μια εβδομάδα και τελικά βγαίνει ένας νικητής. Αυτό που κάνουν και γιατί κερδίζει μια απ’ όλες τις βαρκούλες δεν είναι καθόλου, μα καθόλου, κατανοητό. Χρειάζονται αλλαγές. Τέτοιες που θα κάνουν το άθλημα πιο κατανοητό και πιο κοντά σε άλλα αθλήματα. Που θα κάνουν εμφανείς και κατανοητές τις διαφορές στις κατηγορίες.
  2. Παράλληλα, σε άλλα αθλήματα, αυτός που είναι καλός στο άθλημα, έχει πολλαπλές ευκαιρίες να φέρει μετάλλιο. Και το κάνει! Αυτός που είναι καλός στο σημάδι, θα σημαδέψει καλά και σε κοντινή και σε πιο μακρινή απόσταση που… είναι άλλο μετάλλιο! Αυτός που κολυμπάει γρήγορα, θα πέσει και στα 50 και στα 100 μέτρα και σε ότι άλλο θέλει για να φέρει το μετάλλιο. Ο δρομέας το ίδιο. Σκυταλοδρομία, 100 μ., 300μ, κλπ. Ο καλός ιστιοπλόος γιατί να μην μπορεί να κάνει το ίδιο;
  3. Υπάρχουν αθλητές που μπαίνουν στο Ολυμπιακό χωρίο, την μία μέρα κάνουν προκριματικά, την επόμενη τελικά, κερδίζουν ή δεν κερδίζουν και μετά κάνουν διακοπές. Ο ιστιοπλόος γιατί να πρέπει για μια εβδομάδα συνέχεια να αγωνίζεται για να αποδείξει ότι αξίζει μετάλλιο;
  4. Medal race γιατί; Τι δίνει τελικά; Υποτίθεται ότι μπήκε για να κορυφώνει την αγωνία μέχρι τέλους –και την τηλεθέαση-. Στο Ρίο στις περισσότερες κατηγορίες τα μετάλλια είχαν προαποφασισθεί πριν το medal. Σε ορισμένες άλλες έπρεπε απλά να κλείσει η σειρά των μεταλλίων. Προσφέρει κάτι;
  5. Υπήρχε μια σκέψη για έναν μαραθώνιο. Για ένα μετάλλιο διαφορετικό που θα «εκπροσωπούσε» την ανοικτή θάλασσα. Παράλληλα, σε μια τέτοια διαδρομή ο τηλεθεατής εύκολα αναγνωρίζει τον πρώτο από τον δεύτερο. Κάτι που αδυνατεί να κάνει παρά τη βοήθεια της τηλεμετρίας σε μια διαδρομή όρτσα πρίμα… Ποιος είναι μπροστά στα όρτσα και γιατί; Οι διαδρομές, οι εκκινήσεις και γενικότερα η πλεύση, χρειάζεται αναμόρφωση για να γίνει πραγματικά «τηλεοπτικό» το άθλημα.

Χρειάζεται δουλειά. Το κακό που γίνεται με το status quo στο άθλημα είναι μεγαλύτερο από το να υπάρξουν ριζικές και μεγάλες αλλαγές. Το πράγμα δεν πάει καλά. Ο Κολοφών του αθλήματος, τα keelboats και η «ιστιοπλοΐα» που αυτά συμπαρασύρουν δεν υπάρχει στους ολυμπιακούς αγώνες. Αντίθετα, υπάρχει κάθε είδους «πασάλειμμα» ώστε βραχυπρόθεσμα να καλύψει το άθλημα τις ορέξεις της IOC. Το πλάνο μας σαν ιστιοπλόοι ποιο είναι; Η τακτική μας, η στρατηγική μας; Από το Optimist μιλάμε για πλάνο και στρατηγική αλλά μάλλον δεν έχουμε μάθει καλά το μάθημά μας.

Τον Νοέμβριο στις οθόνες μας.